In gesprek over gemeentelijke herindeling Vijfheerenlanden

Op 1 januari 2018 vindt de ambtelijke fusie van de gemeenten Leerdam, Vianen en Zederik plaats. Een jaar later, op 1 januari 2019, de bestuurlijke fusie. En dan is de gemeente Vijfheerenlanden een feit. De drie gemeenten zijn nu druk met de voorbereidingen. Hoe ziet zo’n herindelingsproces eruit? Welke stappen worden genomen? En welke rol heeft communicatie in dit proces? We vroegen het aan Danielle Rousselet en Erna Wiering, communicatieadviseurs bij projectbureau Vijfheerenlanden. 

Aanleiding herpositioneringstraject

“De afgelopen jaren zijn steeds meer taken van de Rijksoverheid naar de gemeenten verschoven. En dat vraagt om een stevige organisatie met meer bestuurskracht”, vertelt Erna. “Een kleine organisatie is ook meer kwetsbaar. Voor ons waren die kwetsbaarheid, de uitbreiding van het takenpakket (waaronder sociaal domein en de Omgevingswet) en meer behoefte aan bestuurskracht de belangrijkste redenen voor een herindeling.”

De start van de gemeentelijke herindeling

“Dit hele herindelingsproces begon met een draagvlakonderzoek”, vertelt Erna. “In 2014 voerden de drie gemeenten een strategische verkenning uit. Uit dit onderzoek kwam naar voren dat voor bestuurskracht en toekomstbestendigheid van de drie gemeenten, de samenvoeging een goede keuze zou zijn. We hebben toen een onafhankelijk bureau (die gespecialiseerd is in herindelingen) gevraagd hierover mee te denken. 

En we zijn in gesprek gegaan met inwoners, raden en maatschappelijke instellingen. Vervolgens is op verschillende thema’s een haalbaarheidsonderzoek uitgevoerd. Uit dat rapport bleek dat het beleid en het toekomstbeeld van de gemeenten Leerdam, Vianen en Zederik goed bij elkaar passen. En dat er geen obstakels zijn.”

Provincie Utrecht of provincie Zuid-Holland

“En toen ging het verhaal verder”, vult Danielle aan. “Het resultaat van het haalbaarheidsonderzoek ging naar de drie raden. Die vervolgens werden gevraagd de herindeling op te starten. Alle raden gingen daar mee akkoord. Maar toen startte wel een discussie over de provincie.” De huidige gemeente Vianen valt momenteel onder de provincie Utrecht. De gemeenten Leerdam en Zederik liggen in Zuid-Holland. “Toch stemden twee van de drie raden voor provincie Utrecht”, vertelt Danielle. 

“Vervolgens is een interprovinciale commissie opgericht. Met leden van provincie Utrecht en provincie Zuid-Holland. Die commissie bekeek de verschillende onderzoeken en is in gesprek gegaan met diverse partijen. Maar ook zij kwam er niet uit, waardoor de opdracht is neergelegd bij Binnenlandse Zaken. Binnenlandse Zaken heeft op basis van het standpunt ‘democratische beginselen’ de opdracht aan provincie Utrecht gegeven. Provincie Utrecht is gevraagd een herindelingsontwerp te maken. Dat ontwerp is vastgesteld door Gedeputeerde Staten en ter inzage gelegd. 

De zienswijzen die daar op zijn ingebracht, zijn beantwoord en opgenomen in het definitieve advies. Vervolgens is het advies vastgesteld door Provinciale Staten. Op 26 april is het hele dossier verzonden naar het Ministerie van Binnenlandse Zaken met het verzoek hier een wetsontwerp voor te maken. Dat is de fase waarin we ons nu bevinden.”

Voorbereidingen herindeling in volle gang

“Intussen gaan we door met de voorbereiding van de ambtelijke en bestuurlijke fusie. Vanaf 1 januari 2018 willen we ‘als ware het één gemeente’ werken. De verschillende raden zitten bijvoorbeeld tijdens ‘het Vijfheerenlandenberaad’ al bij elkaar. Dus alle keuzes die we nu maken, zijn daar al op gebaseerd. Zodat we, als het besluit definitief is, ook vanaf 1 januari 2019 direct aan de slag kunnen. We wachten niet het definitieve besluit af, maar zijn al druk met de voorbereidingen”, vertelt Danielle.

Niet alleen het lijntje op de landkaart

“De medewerkers van de drie gemeenten zijn al vroegtijdig gevraagd mee te denken over bepaalde onderwerpen. Over onder andere huisvesting, sociaal domein, de Omgevingswet en grensontkennende samenwerking. Dat laatste heeft wel wat uitleg nodig”, vertelt Erna. “Drie samenwerkingsverbanden zijn wettelijk verbonden aan de provincie. De omgevingsdienst, GGD en de Veiligheidsregio. Momenteel werken gemeente Leerdam en Zederik dus met andere diensten dan Vianen. Ook zijn er verschillende samenwerkingsverbanden, die niet provincie-gebonden zijn. Zoals de afvalinzamelaars. We bekijken hoe we hier mee verder gaan”, vertelt Erna. Danielle vult aan: “We vinden het echt belangrijk dat ook buiten de grenzen wordt gekeken. Bekijk wat praktisch is en zie niet alleen het lijntje op de landkaart.”

Werken met talentenpaspoorten

“We willen juist dat collega’s ook hun eigen grenzen verkennen”, zegt Erna. “Al vrij vroeg in dit proces werden de medewerkers aangemoedigd deel te nemen aan de nieuwe organisatie. De medewerkers zijn niet alleen gevraagd mee te denken, maar brengen met elkaar de fusie tot stand. Zo hebben we verschillende werkgroepen opgericht. Hiervoor maken we gebruik van talentenpaspoorten. Via dit paspoort kun je aangeven waar jouw kracht ligt en waar de organisatie jou voor in kan schakelen. Dit hoeft niet persé in je eigen vakgebied te zijn. 

Als we bijvoorbeeld een evenement organiseren, kijken we voor ondersteuning naar de talentenpaspoorten. Zo zijn er collega’s die het leuk vinden om naast hun eigen werk ook een bijeenkomst te organiseren.”